تدوین کتاب دانش بومی محیط زیست خراسان جنوبی

به همت دانشگاه بیرجند، کتاب گزیده‌ی دانش بومی محیط زیست استان خراسان جنوبی تدوین و گردآوری شد. دانش بومی، میراث ملی پنهان اما بسیار ارزشمند و خاص هر کشور است که باورها، ارزش‌ها، روش‌ها، ابزارها، مهارت‌ها و آگاهی‌های محلی و بومی را در برمی‌گیرد. این دانش، حاصل قرن‌ها آزمون و خطا در محیط طبیعی و اجتماعی با هویتی سازگار با فرهنگ و باورهای بومی است و برای دستیابی به پایداری به دست آمده است. این دانش غالباً به صورت شفاهی و عملی یا از طریق نوشته‌های ادبی و ضرب‌المثل‌ها، نسل به نسل منتقل و مورد پذیرش جامعه محلی قرار گرفته است.

یکی از شاخه‌های مهم دانش بومی در حوزه محیط زیست، دانش بومی بوم‌شناختی است که شامل مجموعه‌ای از آگاهی‌ها، اقدامات و عقاید درباره روابط بین انسان‌ها با دیگر موجودات و محیط اطراف است. این دانش شامل جزئیات تجربی نسبت به وضعیت زیستی، ارزیابی منابع، تغییرات اقلیمی و روابط متقابل گونه‌ها است.

معاونت آموزش و مشارکت‌های مردمی سازمان حفاظت محیط زیست کشور، برای دستیابی به راهبردهای مدیریت مؤثر مشارکتی، با هم‌افزایی و ادغام دانش بومی محیط‌زیستی و دانش امروزی و استفاده از ظرفیت‌های جوامع بومی و محلی برای آموزش و جلب مشارکت مردم در حفاظت و احیای محیط زیست، اقدام به شناسایی، گردآوری، پایش و مستندنگاری دانش بومی و سنتی محیط زیست و تنوع زیستی نمود. در این راستا، اولین همایش دانش بومی برگزار شد و دانش بومی هر استان به فراخور فرهنگ و جغرافیای زیستی آن استان گردآوری و تدوین شد.

این طرح ملی در مهر ماه ۱۴۰۲ توسط سازمان محیط زیست به دانشگاه‌های سراسر کشور ابلاغ گردید. در استان خراسان جنوبی، دکتر الهام یوسفی روبیات، عضو هیئت علمی گروه محیط زیست، با همکاری دانشجویان مقاطع مختلف و اداره کل محیط زیست استان، کتاب دانش بومی محیط زیست استان خراسان جنوبی را گردآوری و تدوین کردند. حدود ۴۰ دانش بومی محیط زیست استان گردآوری، تدوین و ارسال شد که از این تعداد، ۲۰ مورد توسط سازمان حفاظت محیط زیست کشور برگزیده و در کتاب دانش بومی محیط زیست استان خراسان جنوبی به چاپ رسید.

انتشار این کتاب در کنار مجموعه ۳۰ جلدی سایر استان‌ها، بانک اطلاعاتی ارزشمندی از دانش سنتی در زمینه‌های مختلف مرتبط با محیط زیست ایجاد کرده است که به حفظ این دانش به عنوان سرمایه ملی و گسترش حقوق مالکیت فکری کمک می‌کند. دانشگاه بیرجند نقش مهمی در این پروژه ملی ایفا کرده است.