زبان‌ها، گویش‌ها و لهجه‌های محلی، نمونه‌هایی از میراث فرهنگی معنوی هستند

به گزارش روابط عمومی و اطلاع‌رسانی دانشگاه بیرجند، دکتر محمدعلی زلفی گل، وزیر علوم، تحقیقات و فناوری در این پیام که رئیس دانشگاه بیرجند آن را در مراسم افتتاحیه نخستین همایش ملی زبان‌ها و گویش‌های مناطق مرزی ایران قرائت کرد، اظهار داشت: زبان به منزله ابزار ارتباط و تفکر انسان و نیز نهاد هویت‌بخش، از جهات گوناگون می‌تواند مورد توجه مجامع دانشگاهی و سازمان‌های فرهنگی باشد. هنگامی که زبان‌ها و گویش‌ها در نواحی مرزی در مجاورت هم قرار می‌گیرند، در خلال زمان، داد و ستدهای زبانی در میان آنها قابل ردیابی است که موضوع مرز و تعامل زبان‌ها و گویش‌ها در نواحی مرزی و سرحدات و بررسی داد و ستد آنها برای زبان شناسان و مردم شناسان از زوایای مختلف در عرصه ملی و بین‌المللی، جذاب و جالب توجه به نظر می‌رسد. بررسی تعامل این زبان‌ها و گویش‌ها با زبان فارسی به عنوان عامل وحدت و انسجام ملی به سهم خود می‌تواند گامی در راستای همگرایی فرهنگی میان ایران و کشورهای همسایه تلقی شود. در این میان، زبان‌ها، گویش‌ها و لهجه‌های محلی، نمونه‌هایی از میراث فرهنگی معنوی هستند که علی رغم کاربرد پررنگ و مشهود آنها در زندگی روزمره مردم، همسو با گسترش ارتباطات و تنوع وسایل ارتباط جمعی، رشد شهرنشینی، درگیری در زندگی صنعتی و ماشینی و در نهایت مهاجرت‌های گسترده، اکنون بیش از هر زمان دیگر در معرض نابودی قرار دارند. از سویی با مرگ گویش‌ها بسیاری از جلوه‌های فرهنگی مرتبط چون افسانه‌های عامیانه و ترانه‌های محلی نیز با همان سرعت به فراموشی سپرده می‌شوند. در همین راستا، یونسکو دهۀ 2022-2032 را به عنوان "دهه زبان‌های بومی" معرفی کرده است تا شرایط بهتری برای نگهداری و احیای این زبان‌ها فراهم آید. این ارزشمندی ناظر به هر زبان، به عنوان یک میراث بشری است، ولی اهمیت موضوع آنگاه مضاعف می‌شود که سخن از نقش زبان‌ها و گویش‌ها در تعامل دوجانبه و چندجانبه میان ملت‌ها باشد؛ آنچه به طور عام بخشی از دیپلماسی عمومی است و به طور خاص می‌توان آن را دیپلماسی زبانی نامید.
با این دیپلماسی، باید گفت مطالعه و بازخوانی زبان‌ها و گویش‌های مرزی، بازخوانی سوابق همزیستی میان مردمانی است که با مرزهای کنونی در کشورهای مختلف زندگی می‌کنند و ارتقا این زبان‌ها، گامی مهم در ارتباط روابط فیمابین است. زبان‌ها و گویش‌های مرزی ظرفیتی مهم در تعامل همگرا میان کشورهای دو سوی مرزند که بالقوه وجود دارند و تنها باید این ظرفیت بالقوه فعال گردد. کشور عزیزمان ایران، هم به دلیل تنوع موجود در اطلس زبانی آن و هم به دلیل تنوع همسایگان، از غنایی کم‌نظیر در حوزۀ زبان‌ها و گویش‌های مرزی برخوردار است. در واقع نمایندگانی از خانواده‌های مختلف زبانی در نواحی ایران حضور دارند و این ظرفیت عظیمی را برای جمهوری اسلامی ایران در حوزه دیپلماسی زبانی رقم زده است. در ادامه پیام مقام عالی وزارت آمده است؛ بیرجند در زمره شهرهای مرزی ایران است و مرزی بودن از حیث مطالعات گویشی از مزایای نسبی آن محسوب می‌شود. برگزاری «نخستین همایش ملی زبان ها و گویش¬های مناطق مرزی ایران» می تواند زمینه تبادل دانش بین صاحب‌نظران مرتبط و نیز معرفی دستاوردهای پژوهشی استادان و دانشجویان در زمینه زبان‌ها و گویش‌های نواحی مرزی ایران محسوب شده و از رهگذر آن پرتوی نو به مطالعات این حوزه افکنده شود و فرصتی برای پیشتازی دانشگاه بیرجند در این عرصه پژوهشی تلقی گردد و به سهم خود گامی در راستای حمایت از زبان‌ها و گویش‌های رو به زوال محسوب شود.