تغییر اقلیم، ظهور پدیده پناهندگان اقلیمی

به گزارش روابط عمومی و اطلاع‌رسانی دانشگاه بیرجند، دکتر مرتضی اسمعیل‌نژاد، عضو هیأت علمی دانشگاه ‏بیرجند، در گفتگو با سیناپرس درباره اهمیت موضوع پناهندگان اقلیمی که یکی از تبعات مهم تغییر اقلیم ‏محسوب می‌شود، گفت: پدیده مهاجران اقلیمی یک پدیده نوظهور است که تا پیش از این عناوینی ‏چون مهاجران زیست محیطی رواج داشته است؛ چراکه افراد بر اساس مخاطراتی چون زلزله از دیار ‏خود مهاجرت می‌کردند؛ اما در بیست سال اخیر پیامدهای تغییرات اقلیمی مانند خشکسالی، سیلاب‌های ‏مخرب و غیره، باعث شده است که مردم جا به جا شوند.‏
وی افزود: در واقع امروزه نخستین پاسخ انسان در مقابل تغییرات اقلیمی و پیامدهای آن، جا به جایی است. در اثر فرار مردم از ‏این مخاطرات، پدیده ای به نام پناهندگان اقلیمی به وجود می آید.‏
این پژوهشگر در تعریف پناهندگان اقلیمی گفت: پناهندگان اقلیمی به افرادی می‌‌گویند که تحت تأثیر تغییر شرایط اقلیمی محل ‏زندگی خود را تغییر می‌دهند. گفتنی است در شرق کشورمان دو کانون اصلی وجود دارد که مهاجران اقلیمی از آنجا شکل ‏می‌گیرند؛ یکی جنوب خراسان جنوبی و دیگری دشت سیستان است که این منطقه در طی خشکسالی‌های گذشته منابع آبش به ‏شدت دچار بحران شده و هم تحت تأثیر خشک شدن دریاچه هامون شرایط زیستی نامطلوبی را پیدا کرده است و مردم به ‏ناچار مجبور شدند منطقه خود را ترک کنند.‏
اسمعیل‌نژاد ادامه داد: بیرجند به عنوان یکی از شهرهایی که مقصد مهم پناهندگان اقلیمی جنوب خراسان جنوبی محسوب ‏می‌شود، در پژوهشی ثابت شده است که در ده سال گذشته هشت درصد بافت جمعیت این شهر تغییر کرده است. در حقیقت ‏جمعیت زیادی از مناطق روستایی در شهرک‌ها سکونت گزیدند.‏
به گفته اسمعیل‌نژاد؛ طبق ساختار شغلی که مناطق شهری و روستایی دارند مردم وابسته به کشاورزی هستند و کشاورزی هم به ‏آب وابسته است. در نتیجه خشکسالی‌های پیاپی دلیل اصلی آن‌ها برای کوچ بوده است. با توجه به اینکه در پژوهش گفته شده ‏روند‌های بارشی بررسی شد، پژوهشگران دریافتند که روستاها در نتیجه کاهش بارندگی و سطح آب‌های زیر زمینی تخلیه ‏شدند. در واقع این بار تغییر اقلیم در یک مقیاس خرد باعث شده است افراد به ترک محل زندگی خود بپردازند.‏
وی افزود: به اعتقاد من با توجه به اینکه حیات مناطق خشک به منابع آب وابسته است و در بلند مدت تحت تاثیر الگوهای ‏بارشی هستند، آسیب بیشتری می‌پذیرند. گفتنی است، مدل‌های تغییر اقلیمی در نیمه جنوبی ایران نشان دهنده این امر است که ‏این منطقه رنج بیشتری از تغییر اقلیم می‌برند. اقلیم های خشک و نیمه خشک  با توجه به وابستگی به کشاورزی که دارند، ‏آسیب پذیرترند.‏
دکتر اسمعیل‌نژاد با اشاره به راه کارهای موجود برای حل معضل پناهندگان اقلیمی گفت: راه کار اصلی سازگاری با این شرایط ‏است. پناهنده شدن یا مهاجرت پاسخ مطمئنی نیست. چرا که پدیده مهاجرت اقلیمی خود منجر به بروز دیگر معضلات به ویژه ‏در شهرها می‌شود. در واقع مشکل از روستا به شهر می‌رود. با توجه به حمایت‌های دولت و منابع مالی، باید اقتصاد محلی ‏شکوفا شود که این امر می تواند با  تمرکز بر گردشگری باشد یا دامداری عملی شود.‏
وی در پاسخ به این پرسش که پیش‌بینی شما از آینده این جریان چیست؟ تشریح کرد: گفتنی است؛ تا سال 2050 نزدیک به 86 ‏درصد جمعیت جهان شهرنشین خواهند شد. این جمعیت در کشورهای جهان سوم 65 درصد خواهد بود. کاهش جمعیت ‏روستایی، کاهش تولید داخلی هم به همراه دارد. در ایران استان‌های جنوبی مانند  فارس، سیستان و بلوچستان، خوزستان و ‏غیره درگیری شدیدی با معضل  تغییر اقلیم و مهاجران اقلیمی دارند چراکه پتانسیل منابع آب این مناطق به شدت درگیر ‏شده‌اند.‏
این عضو هیأت علمی دانشگاه بیرجند درباره وضعیت جهانی مهاجران اقلیمی گفت: در مقیاس جهانی کشورهای درحال ‏توسعه توان سازگاری با این شرایط را نخواهند داشت. در واقع کشورهایی که جمعیت روستایی بالایی دارند با این پدیده بیشتر ‏درگیر خواهند بود. در خاورمیانه کشورهایی چون ایران، افغانستان، پاکستان و دیگر کشورها از این شرایط تاثیر می پذیرند.‏
اسمعیل نژاد گفت: یکی دیگر از راه حل‌ها آموزش موضوعات تغییر اقلیم به عموم مردم است چراکه زندگی به این تغییرات ‏وابسته است و مردم باید خود را با این شرایط سازگار کنند و هیچگاه نباید از دیدگاه سیاسی به آن نگریست. ‏